Een tijdje geleden kreeg ik een prachtige set boeken van Beijer Uitvaartzorg toegestuurd. Boeken die geschreven zijn om kinderen te begeleiden bij afscheid en verlies. Ze geven je richting en inspiratie en een mogelijk haakje in contact met ouders. Precies waar ik  me met Mijn gouden traan voor inzet. Ook is er een boek voor volwassenen waarin praktijkverhalen op inspiratievolle manier belichten hoe belangrijk het is om kinderen te betrekken én serieus te nemen bij deze onderwerpen. In deze blog beschrijf ik de verschillende boeken en op welke wijze deze kunnen ondersteunen in het onderwijs.

Verschillende werelden

Hoewel ikzelf werkzaam ben in de onderwijswereld volg ik ook andere werelden rondom afscheid en verlies met veel interesse: bijvoorbeeld de uitvaartwereld. En er blijkt veel connectie en samenhang. Deze werelden hebben veel meer met elkaar te maken dan we soms denken. Ook de kinderen uit jouw klas maken afscheid en verlies mee. In de levensverhalen van kinderen komen al die werelden samen en zijn ze dus eigenlijk niet te scheiden van elkaar.  

Stil

In het boek ‘Stil’ staat een kwetsbaar onderwerp centraal dat ook regelmatig klassen binnenkomt: het overlijden van een baby. Het moment waarop veel kinderen leren en ervaren dat niet alleen oude mensen doodgaan, maar dat dit soms ook bij baby´s gebeurt. Het is vaak zoeken naar woorden en beelden die kunnen ondersteunen bij een kringgesprek, in herkenbaarheid naar het kind toe en in gesprek met ouders. Daar kan dit boek een fijne ondersteuning in zijn en zorgen voor een veilige verbinding in contact.

Het zusje van Mark

In het boek volgen we door middel van kleurrijke tekeningen en heldere tekst het verhaal van Mark. Zijn zusje is net geboren en ook moet hij weer afscheid van haar nemen. School vormt een belangrijke draad in dit verhaal. Alles is een beetje anders en oma brengt hem naar school. Samen met de juf vertelt hij aan de klas wat er gebeurd is. Ook zie je wat deze ingrijpende ervaring met de andere kinderen doet en hoe verbonden een klas dan is met elkaar.

Slapen

In het verhaal wordt het verschil tussen slapen en dood zijn uitgelegd. Fijn dat hier met duidelijke taal en een vrolijke buik-illustratie handvatten voor kinderen aan worden gegeven. Bovendien helpt het je als volwassene om in te tunen op de taal van kinderen. Zo kun je woorden vinden om een gevoelig onderwerp als dit bespreekbaar te maken.

‘Ze is geboren, maar ze huilde niet. Ze is stil geboren.’

Als je dood gaat, verhuis je

Dit boek is verkrijgbaar in twee versies: één vanuit een algemenere invalshoek waarin sterrensymboliek een rol speelt en een ander waarin vanuit zingevingskader gesproken wordt over de hemel. Waardevol dat je kunt kiezen wat het meest passend is. In dit verhaal wordt een krachtige metafoor, het huisje van een slak, verbonden met het aanstaande overlijden van oma die zo ziek is dat ze niet meer beter kan worden. Je hebt met deze metafoor een krachtige kapstok tot je beschikking om uit te leggen en samen na te denken over wat dood zijn voor een lichaam betekent.

Onderzoeken en verkennen

In het verhaal volgen we een gesprek tussen Job, Guusje en hun oma. Het is een onderzoekend en verkennend gesprek: dit zal veel kinderen kunnen boeien omdat het hun manier van denken aanspreekt. Dit soort gesprekken ondersteunen in de ontwikkelingsbehoefte die kinderen hebben om de dood te ontraadselen. Job vindt een slakkenhuis en oma maakt in haar uitleg een connectie met het lichaam van een overleden persoon.

‘En als de slak doodgaat, is het huisje leeg. Dus jij hebt een huisje gevonden van een slak die er niet meer is. Hij heeft het huisje niet meer nodig.’

Sterrensymboliek

Sterrensymboliek wordt gebruikt om vorm te geven aan het begrip ‘afterlife’: wat er na de dood is. Het wordt niet als een feit verweven in het verhaal maar als iets om over na te denken, met symboliek en een beetje fantasie. Het hartenlampje wordt als krachtig doe-element beschreven om te benadrukken dat je aan een dierbare kunt denken. In de klas gebruik ik het hartenlampje ook om ‘Ik denk aan je’-momenten ruimte te geven. En wanneer een kind echt iets in handen heeft om dit te benadrukken, voegt dit waarde toe aan de beleving van dit specifieke moment.

Voortdurende band

In beide boeken wordt de voortdurende band benadrukt. Voor kinderen is het ondersteunend in het verdere leven als namen genoemd blijven worden en een blijvende band kan blijven staan. Ook is er een werkboek dat in beeld, opdracht en woord kinderen voorbereid op een uitvaart die komen gaat. Kinderen kunnen hier stap voor stap meer leren over wat er allemaal komt kijken bij een uitvaart en zo leren ze ook meer over hun eigen leven.

Doodeenvoudig

Dit boek is interessant om te lezen voor alle volwassenen die kinderen in hun omgeving hebben. Ik raad het ook zeker aan leerkrachten en onderwijsprofessionals aan om dit boek te lezen. Contact met school, de kracht van de klas en de verbinding in de groep kinderen: het onderwijs vormt in meerdere verhalen een belangrijk element. Bovendien weet Simone Beijer je echt mee te nemen door de praktijkverhalen heen. Dit motiveert alleen nog maar meer om kinderen echt heel serieus te nemen: ook als het om rouw, verlies en afscheid gaat.