Een doodgewoon doeboek

Toen ik het boek kocht en later doorlas, kon ik niet stoppen met kijken en lezen. Ik wist het meteen, dit boek verdient een eigen blog. Omdat ik zoveel mogelijkheden zie voor ouders, leerkrachten, kindercoaches en andere volwassenen die kinderen met verlies echt zien. Natuurlijk om het cadeau te geven. Maar zie ook de kans om het boek zelf te lezen en laat je inspireren door de verrassende invalshoeken. Ik probeer een beschrijving te maken, maar ga het vooral zelf beleven. Want dit boek is een prachtige reis: ook voor volwassenen.

Verhaal van Kariene

Het doeboek start met het verhaal van Kariene, de maakster zelf. Kariene verliest haar vader als ze elf is. Wanneer Kariene volwassen is ontmoet ze de moeder van Elin. Deze ontmoeting stimuleerde haar dit boek te maken. Want ook Elin moet haar vader missen. Karien schreef en tekende alles wat haar geholpen heeft. De mooie boodschap die in dit boek zit is dat het verlies voor altijd bij je hoort, het is jouw puzzel van het leven.

Voelen, tijd en kijken

Aan de hand van deze drie hoofdthema’s wordt op creatieve wijze de veerkracht gestimuleerd. Kariene legt uit dat er een plekje was in haar lichaam dat alles wist, zoveel meer dan je hoofd dat soms juist paniek en onrust veroorzaakt. Voelen geeft vertrouwen en rust.

Ook is tijd een belangrijk element: herinneringen, mooie momenten maar ook moeilijke dingen die je hebt meegemaakt. Via tijdlijnreizen kun je overal naar toe, en het mooiste is, je kunt altijd terug naar het nu.

Met de brillenwinkel als metafoor worden kinderen uitgedaagd om na te denken over welke bril ze opzetten, wanneer ze naar hun eigen leven kijken. Met oefeningen die je spelenderwijs kunt doen. En die ook zeker voor volwassenen uitdagend kunnen zijn. Je wordt meegenomen in tekeningen die kinderen uitnodigen om na te denken over hun eigen wijze van omgaan met datgene wat hun leven voorgoed heeft veranderd.

Taal  

Ik vind de taal die Kariene gebruikt echt fantastisch. Woorden als tijdreisje, lanterfanten, vertoveren, levenseiziger en levensuitvinder: ze prikkelen jouw ervaring, beleving en kijk op dat wat je hebt meegemaakt. En kan ik er nog zoveel meer noemen, echt waar. Het boek staat er vol mee. Dit soort woorden zetten mijn gedachten aan en zien direct de mogelijkheden voor in de klas. Een les over reizen over jouw eigen tijdlijn. Zou dat niet heerlijk zijn?

Je bent niet alleen

Misschien vind ik dit wel de krachtigste boodschap in het boek. Ik weet dat ik hier als jong meisje op de basisschool heel erg mee worstelde: het gevoel anders te zijn. De verhalen van andere kinderen kende ik niet. En het werkt echt, wanneer je dit boek doorleest voel je de erkenning en herkenning door de tekeningen op de bladzijden heen. Ook omdat Kariene haar verhaal vertelt en je zo meeneemt door het hele doeboek heen en je door prikkelende vragen en opdrachten op veerkrachtige wijze naar jouw eigen levensverhaal laat kijken. 

‘Je bent niet alleen, want ik ben er met mijn verhaal. En dat verhaal van mij raakt aan het verhaal van Elin. En dankzij de ontmoeting van mij en haar moeder begon dit boek.’

Rouw en dichtbundels

Wil jij als leerkracht meer aandacht geven aan rouw en verlies? Begin dan eens met een dichtbundel die je mooi vindt en lees hier regelmatig een gedicht uit voor. In vrijwel elke dichtbundel staat wel een gedicht dat gaat over afscheid of dat raakt aan dit thema. In deze blog leg ik uit waarom gedichten de perfecte ondersteuner zijn in de klas om rouw en verlies aandacht te geven. Ook deel ik een lijst met inspirerende dichtbundels voor in de klas.

Waarom kinderen en gedichten een fijne combi zijn?

• Kinderen staan nog heel erg open voor de symboliek van woorden. Fijn voor jou als leerkracht, omdat er geen goede of foute antwoorden hoeven zijn. Jij kunt door middel van gedichten een warme en veilige omgeving scheppen waarin verschillende levensverhalen samen kunnen komen.
• Een gedicht geeft ruimte aan emoties en persoonlijke ervaringen.
• Een gedicht kan voor kinderen die persoonlijk verlies hebben meegemaakt voorzien in een aanhaakmomentje. En natuurlijk houd jij als leerkracht goed in de gaten hoe kinderen reageren op een gedicht met een bepaald thema. Jij weet welke kinderen je extra moet zien. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld het ‘gouden tranen brainstorm blad’.

Een gedicht als routine

Wanneer je elke dag een gedicht voorleest, wordt dit een herkenbare routine voor de kinderen. Die routine zorgt voor veiligheid en daarbinnen kan een thema als rouw en verlies een mooie plek vinden. Mijn tip: sla een gedicht dat gaat over afscheid en verdriet niet over, maar lees het voor en kijk wat er gebeurt. Natuurlijk is het belangrijk dat je wel comfortabel bent met dit onderwerp. Een afwisseling in gedichten is daarom fijn.

Van een gedicht een ritueel maken

Als leerkracht weet je het allerbeste wat voor jouw klas fijn is. En wanneer je aanvoelt dat het voor kinderen belangrijk kan zijn om een bepaald gedicht extra kracht bij te zetten, zoek dan bijvoorbeeld een voorwerp bij het gedicht. Wil je afscheid en verlies meer herkenning geven, dan kun je bijvoorbeeld een mooi kleed op een tafel leggen, en er een kaarsje op zetten om aan te steken. Je zult merken dat een brandende kaars extra gewicht geeft aan de woorden.

Hoe kun aan de slag gaan met een gedicht?

1. Bedenk een titel

Lees het gedicht voor zonder de titel te benoemen. Na afloop laat je kinderen een titel bedenken voor het gedicht.

2.Wat voel je?

Welke gevoel krijg je bij dit gedicht? Eventueel kun je gebruik maken van emotie-pictogrammen.

3. Aan wie denk je?

Een vraag die je kunt stellen als een gedicht bijvoorbeeld over afscheid nemen gaat. Je legt de vraag open neer en forceert niets. Kinderen hoeven geen antwoord te geven. Wel schep je op deze manier ruimte om kinderen eventueel de naam van een overleden dierbare te laten noemen.

4. Mooie zin of woord

Welke zin of woord uit het gedicht wil je op een briefje schrijven en bij je dragen?

5, Jouw illustratie

Maak een mooie tekening bij dit gedicht.

Suggesties voor dichtbundels

Ik huil omdat ik een traan heb, Stichting kinderen en poëzie

Gedichten van kinderen over verdriet, afscheid en de dood

Een bundel met gedichten die geschreven zijn door kinderen in de basisschoolleeftijd. De gedichten zullen ook andere kinderen aanspreken en deze kunnen hen tevens motiveren op zelf te gaan schrijven. De gedichten raken me enorm en nemen je mee in de wereld van de kinderen.

Superguppie, Edward van de Vendel

Een dichtbundel met korte gedichten over alledaagse dingen. Geschikt voor de onder- en middenbouw. Op blz. 22 staat het gedicht ‘Merel’. ‘Er lag een merel neergevouwen dood op het station.’

Lichtjes in je ogen, Hans & Monique Hagen

Mooie korte gedichtjes. Perfect voor kinderen in de kleuterleeftijd. Standaard ligt deze dichtbundel in mijn klas.

Op blz. 78 staat het gedicht pleisters. Over een poes die al zo oud is dat hij al bijna doodgaat misschien. Sluit mooi aan bij de ontwikkeling van kinderen.

Wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt, Edward van de Vendel & Martijn van der Linden

Gedichten waar je wat aan hebt

Fantastische gedichten die die allerlei situaties voorzien van advies in dichtvorm. Geschikt voor kinderen van de midden- en bovenbouw. Met humor en veel ruimte voor creatief denken en filosoferen.

Op blz. 32 staat het gedicht: Wat je moet doen als er iemand dood is gegaan die je niet zo goed kende.

Jij bent de liefste, Hans & Monique Hagen

Een dichtbundel geschikt voor onder- en middenbouw. Het gedicht ‘Als opa’ besteedt aandacht aan de levensloop.

Ik blijf altijd bij je, Sjoerd Kuyper & Marit Törnqvist

Deze dichtbundel vind ik geschikt voor de onder- en middenbouw. Het gedicht ‘Tijd’ kan een mooie aanzet zijn voor een gesprek over herinneringen en heden-verleden-toekomst.

Ik wou dat ik een vogel was, diverse auteurs

Een mooie verzameling met natuurgedichten: voor elke dag van het jaar een. Ook voor verschillende leeftijden geschikt. Op bladzijde 178 staat het gedicht ´Troostvogel´. En op bladzijde 225 het gedicht ´Dood vogeltje. Dit zijn slechts enkele suggesties. Want er staan nog veel meer mooie gedichten in deze bundel.

Doodgewoon, Bette Westera

Een dichtbundel met gedichten die allemaal over rouw en verlies gaan.

Als vlinders spreken konden, Yvonne van Emmerik

Een bundel met gedichten en verhalen rondom afscheid en dood. Ingedeeld per leeftijdscategorie.