Blog
De rode ballon, Nadja Van Sever
Dit boek gaat over sterrenkindjes: kinderen die in de baarmoeder of net na de geboorte overlijden. Wat mooi en waardevol dat er naast prentenboeken over dit onderwerp nu ook een jeugdboek is rondom dit onderwerp. Voor kinderen vanaf acht jaar om zelf te lezen: het mooiste is in de nabijheid van of samen met een volwassene. Maar ook is dit boek zeker voor ouders, leerkrachten en coaches om te lezen. Want wow, dit boek geeft zoveel inzichten en invalshoeken en laat je het rouwproces van kinderen en ouders meebeleven.
Het verhaal
De mama van Sem heeft een baby in haar buik en hij wil zo graag dat het een broertje is. Dat vertelt hij ook aan iedereen. Maar dan blijkt het bij de controle niet goed te gaan met de baby in de buik. En het is ook nog een zusje; Sem had juist aan iedereen verteld dat hij een broertje zou krijgen. Er worden verschillende onderzoeken gedaan, maar het zusje van Sem kan niet gezond meer worden en zal dood geboren worden. Het verhaal neemt je mee in het hele proces van verheugen op een nieuw gezinslid, het slechte nieuws, hoop, afscheid nemen, het schuldgevoel van Sem om dat hij eigenlijk een broertje wilde, en verder leven.
Twee perspectieven
In het begin is het even wennen aan de wisseling van perspectief. Het verhaal begint met de baby in de buik die vertelt hoe het daar is bij mama. Daarna lees je het volgende hoofdstuk verder vanuit de belevingswereld van Sem. Zo wisselen deze twee perspectieven elkaar elk hoofdstuk af. Wat in het begin wennen is, blijkt een mooie rijke benadering van het verhaal. Bijzonder is dat je als lezer ook baby Kato, al is ze overleden, steeds beter leert kennen. En daarmee voel je gelijk de erkenning voor alle sterrenkindjes. Want ook al is ze dood, haar leven blijft een onderdeel van het gezin. Zo is de boodschap van Kato aan het einde.
‘Want wij zijn broer en zus! En wij zijn sterk en dapper voor altijd.’
Magisch denken
‘Hij zal alle karweitjes opknappen en zorgen dat mama niets hoeft te doen. Dan sterft zijn zus niet! Daar is hij zeker van.’
Alle dilemma’s en overtuigingen waar een kind tegenaan kan lopen bij zo’n groot verlies, komen aan bod. Bovenstaand citaat laat zien hoe kinderen kunnen denken. Door iets te doen hopen ze dat ze op kunnen lossen wat er aan de hand is. Kinderen kunnen nog magisch denken: ze denken bijvoorbeeld wanneer ze goed luisteren, dat het weer kan worden zoals het was. Of ‘als ik niet had gedacht dat ik eigenlijk een broertje wilde, was mijn zusje niet doodgegaan.’
Toekomst
Sem heeft toch de behoefte om op een bepaalde manier na te denken over zijn zusje in de toekomst. Hij houdt van voetballen en wilde heel graag een stoer zusje. Eerst wilde zijn ouders zijn zusje ‘Saar’ noemen. Maar Sem heeft een meisje in de klas dat Kato heet, dat vindt hij een veel stoerdere naam. Zijn ouders besluiten hun dochter Kato te noemen.
‘Hij zal een tekening maken van Kato als voetballer. Ze moet een truitje dragen met haar naam erop en schoenen met noppen.’
De rode ballon
De titel van het boek is een metafoor. Opa vertelt aan Sem dat de rode ballon het lichaam van Kato is, hij blaast de ballon op en bindt een touwtje om het uiteinde. ‘Het rubber is het lichaam van Kato. Maar binnenin zit de lucht. Die zorgt ervoor dat de ballon leuk wordt.’ Als de lucht eruit is, heb je niet veel meer aan de buitenkant. Maar de lucht is niet weg, die is overal om ons heen. Zo is het ook bij je zus. Haar lichaam is net als de ballon, een leeg omhulsel. Maar zij is hier bij ons, net als de lucht.’
Ik ben enorm onder de indruk van deze uitleg. Wat kan een rode ballon tezamen met de uitleg uit het boek een mooie opening zijn voor een les over ‘de dood’(zie tips voor de leerkracht onder aan deze blog).
Rouwhoekje (=koesterhoekje) in de klas
Natuurlijk lees ik dit boek met de bril van rouw- en verliesbegeleider voor het onderwijs. En wanneer de meester een hoekje heeft gemaakt in de klas, is dit schrikken voor Sem. Wilde hij dit wel? Er is niets aan hem gevraagd en hij heeft geen beslissing kunnen nemen over dit hoekje in de klas.
Belangrijk dat dit ter sprake komt in het boek. Want daaruit komt de behoefte van kinderen om op een of andere manier eigenaarschap over de situatie te voelen, duidelijk naar voren. Goed bedoeld van de meester, maar zoveel krachtiger als er aan Sem gevraagd wordt wat hij wil. Kinderen kunnen heel goed aangeven wat ze willen.
Eerlijk en open
Het verhaal laat voor kinderen veel ruimte over om na te denken en te filosoferen waar iemand ‘is’ na de dood. En ook is er duidelijke taal, soms met humor, die kinderen in eerlijkheid vertelt hoe dingen gaan; in het ziekenhuis, tijdens de begrafenis, in de rouwgroep, op school en bij de psycholoog.
Belangrijke organisaties en jaarmomenten
Verschillende organisaties die zich inzetten voor ondersteuning na het verlies van een sterrenkindje komen voorbij in het verhaal. Dit maakt het actueel en informatief. En verschillende belangrijke jaarmomenten zijn een rode draad in het verhaal: hoe ga je om met een jaardag van iemand die is overleden? En hoe ervaar je Kerstmis en Oud en Nieuw?
Veel herkenning
Tijdens het lezen vond ik veel herkenningspunten. Soms bracht het me terug in de tijd en voelde ik weer heel goed wat ons gezin meemaakte toen mijn broertje plotseling overleed. En zo’n herkenningspunt zorgt voor een glinstering in mijn gouden traan: aandacht voor herinneringen en het gevoel dat je niet alleen bent. Dat maakt dit boek compleet, alle invalshoeken zijn aanwezig.
Tips voor leerkrachten
-Lees het boek eerst zelf en schrijf de zinnen die jou raken op met daarachter de nummers van de bladzijden.
-Wanneer je de opgeschreven zinnen bekijkt, kun je soms een thema of rode draad herkennen.
-Aan welke gebeurtenissen in jouw eigen leven linken de passages die je het meeste raken?
-Voor welke kinderen in jouw klas kan dit boek connectie hebben met hun eigen levensverhaal?
-Welke vragen kunnen kinderen stellen na het lezen van dit boek? Brainstorm deze even onder elkaar op een blaadje of in een word-document.
-Welke zinnen kun je gebruiken om met kinderen een open gesprek aan te gaan over rouw en verlies?
– Wil je het boek gaan voorlezen dan kun je als intro eerst een rode ballon meenemen en uitleggen wat opa vertelt aan Sem. Dit is een mooie beeldende uitleg waar ieder kind over na kan denken en zijn mening en levenservaring aan kan koppelen. Houdt ook rekening met religie en verschillende zingevende verhalen die kinderen van huis uit meekrijgen.
Organisaties die genoemd worden: